“Δείξε μου το παιδί σου να σου πω ποιος είσαι…”          

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στη «Δικηγορική Επικαιρότητα», Μάρτιος – Απρίλιος 2008, σελ. 28 επ.

Μίλαγα με μια εξαδέρφη μου, εκπαιδευτικό, δασκάλα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, κοντεύει να βγει στη σύνταξη και έχουν περάσει πολλές φουρνιές μαθητών από τα χέρια της. Συζητάγαμε για την ποιότητα των σπουδών στο δημοτικό σχολείο, τους στόχους της εκπαίδευσης, το ρόλο του δασκάλου, την παρουσία και τη συμμετοχή των μαθητών αλλά και των γονέων.

Μου έκανε εντύπωση μία φράση της σχετικά με το ποιος ευθύνεται για την αδιάφορη και ενίοτε κακή παρουσία των νεαρών μαθητών στα σχολεία, «δείξε μου το παιδί σου να σου πω ποιος είσαι» μου είπε. Το συμπέρασμά της ήταν ότι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων το παιδί θα μοιάσει στους γονείς του. Έρχεται στο σχολείο με διαμορφωμένα τα βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του. Βία στο σπίτι, το παιδί εκδηλώνει βίαιη συμπεριφορά στο σχολείο, κακομαθαίνεται από τους γονείς του, θα δείξει στο σχολικό περιβάλλον ανεύθυνη και επιπόλαια συμπεριφορά. Τελικά ίσως η πιο σημαντική δράση, η διαπαιδαγώγηση των παιδιών, δεν διδάσκεται, τον ρόλο του γονέα μπορεί να τον ασκήσει ο οποιοσδήποτε, ακόμη και ο ανεύθυνος και ανώριμος.

Το περιστατικό αυτό μου θύμισε μιαν άλλη περίπτωση, μίλαγα με κάποιον πελάτη μου για την έκδοση του διαζυγίου του, ο οποίος είχε αποκτήσει ένα παιδάκι δύο – τριών μηνών,  τον ρώτησα γιατί ενώ δεν πήγαινε καλά ο γάμος του και σκεφτόταν να χωρίσει προχώρησαν στην απόκτηση αυτού του δεύτερου τέκνου και εκείνος μου απάντησε ότι «έτυχε». Με αυτό τον τρόπο σκέψης, με αυτό τον γονέα ως πρότυπο, το παιδί πώς θα πάρει στα σοβαρά τη ζωή του και τις τυχόν ευθύνες του μεθαύριο ως ενήλικο άτομο;

Πολλά παιδιά μεγαλώσανε με στερήσεις και αναφέρομαι κυρίως σε στερήσεις συναισθηματικές από τους γονείς, έγιναν όμως μια χαρά χαρακτήρες και άτομα που προσέφεραν και εξακολουθούν να προσφέρουν στην κοινωνία, αντιμετώπισαν τα πιθανά προβλήματα τους και βγήκαν νικητές. Δε σημαίνει ότι όλα τα παιδιά με «κακούς» ή αδιάφορους ή ανώριμους γονείς θα γίνουν σαν τους γονείς τους.

Ο λαός μας θυμόσοφα διδάσκει ότι «από ρόδο βγαίνει αγκάθι και από αγκάθι βγαίνει ρόδο», το παιδί λοιπόν υφίσταται πολλαπλές επιδράσεις από διάφορους μηχανισμούς κοινωνικού ελέγχου και τρίτους φορείς (σχολείο, φίλοι κλπ.) οι οποίοι επιδρούν σε αυτό με καλό ή κακό τρόπο. Ωστόσο είναι εξαιρετικά σημαντικό το παιδί να είναι προετοιμασμένο από νωρίς και διαρκώς, μέσω της οικογένειάς του. Σε κάθε περίπτωση η θετική επίδραση είναι ευεργετική. Δεν αναφέρομαι στον πολύ σημαντικό τομέα της προστασίας του παιδιού από τους κινδύνους που ελλοχεύουν κατά της υγείας του όπως ναρκωτικά και άλλες βλάβες ή προσβολές της γενετήσιας ελευθερίας και που ιδιαίτερα σήμερα είναι εξαιρετικά επίκαιρες και λόγω του διαδίκτυου (όπου πολλά παιδιά εντρυφούν αποκομμένα από το παιχνίδι έξω (που έξω;) στο οποίο πέρα από τις σημαντικές πληροφορίες που παρέχει καραδοκούν (εάν δεν επαγρυπνά ο γονέας ή δεν χρησιμοποιεί τα διάφορα σχετικά φίλτρα προστασίας) και «σκοτεινές γωνιές». Πέρα λοιπόν από αυτά ο σημαντικός ρόλος του γονέα είναι να αναπτύξει την κριτική ικανότητα του παιδιού του, να αναπτύξει γενικότερα τις ευαισθησίες του και να του δώσει την ώθηση προς την ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας. Δυστυχώς η τάση είναι να θεωρείται δακτυλοδεικτούμενο το παιδί που δεν γνωρίζει τους πρωταγωνιστές και τα τεκταινόμενα στα διάφορα παιχνίδια τηλεπραγματικότητας (τηλε-ριάλιτι), ίσως και να πρέπει να τα γνωρίζει γιατί όχι, αλλά με μέτρο και εν πάση περιπτώσει ας γνωρίζει παράλληλα και το παιδικό θέατρο, την όπερα, τον παιδικό κινηματογράφο.

Μου έλεγε λοιπόν η εξαδέρφη μου ότι χαρακτηριστικά σε μία τάξη όταν ρώταγε τα παιδάκια τη Δευτέρα πώς πέρασαν το σαββατοκύριακό τους, της έλεγαν (σχεδόν όλα) ότι βγήκαν με τους γονείς τους και πήγανε να φάνε (εξου και η τάξη ακόμη μύριζε γιαουρτοσκόρδιο από τις κραιπάλες του κυριακάτικου τσιμπουσίου), άλλα της έλεγαν ότι κάθισαν σπίτι, υπήρχαν όμως και δύο παιδιά τα οποία πήγαιναν κάθε Κυριακή και με τους δύο γονείς τους σε μουσεία, μετά για φαγητό και το απόγευμα σε κάποια παράσταση παιδική ή σε κάποιο ενδιαφέρον συμβάν. Οι γονείς αυτοί, ήταν πάντα στις ενημερώσεις των  δασκάλων και μάλιστα έδειχνα ενδιαφέρον όχι τόσο για την πρόοδο των παιδιών τους στα μαθήματα, αλλά κυρίως για την εν γένει στάση τους και συμπεριφορά στο σχολείο. Τα παιδιά αυτά πέρα από την εξαίρετη πρόοδό τους ήταν και ιδιαίτερα κοινωνικά και αγαπητά.

Μια άλλη περίπτωση που μου ανέφερε ήταν μια στιχομυθία με τους γονείς κάποιου μαθητή ο οποίος έπρεπε να τύχει ειδικής αγωγής. Παρουσία της δασκάλας ήταν και η εκπαιδευτικός της ειδικής αγωγής.  Όταν η δασκάλα εξήγησε στη μητέρα ότι το παιδί έχει πρόβλημα και δυσκολεύεται να γράψει ακόμα και το όνομά του η μητέρα κατηγόρησε τη δασκάλα της ειδικής αγωγής ότι αυτά όλα είναι κατασκευασμένα επί σκοπώ να δικαιολογήσει τη θέση της στο σχολείο!

Παρατηρείται επίσης ότι στον χώρο των παιδιών και ιδιαίτερα στους εφήβους αναπτύσσεται μια υποκουλτούρα, εκεί όπου παλαιότερα δεν είχε εκδηλωθεί κάτι παρόμοιο. Κινητοποιείται ο νέος, από τους μηχανισμούς της αγοράς να συμπεριφέρεται μαζικά (να ψωνίζει τα ίδια –ακριβά- ρούχα, να χτενίζεται το ίδιο, να εκφέρει τον ίδιο λόγο) παραγωγή φασόν, ευτυχώς η  νεολαία έχει την εν δυνάμει ιδιότητα να  μπορεί να ανατρέψει και να πετάξει τα ανούσια ψιμύθια της μόδας και της αγοράς, αλλά για να κάνει κάτι τέτοιο πρέπει να αντιληφθεί την κενότητα τουλάχιστον της παραπάνω συμπεριφοράς. Εάν όμως όλοι «βράζουν στο ίδιο καζάνι» και ο γονέας αδιαφορεί ποιος θα βοηθήσει τα παιδιά να το αντιληφθούν; Η τηλεόραση;

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό η γενιά που ακολουθεί να είναι πνευματικά πιο αναπτυγμένη (δεν λέω ηθικά, η έννοια της ηθικής είναι πολύ σχετική σε κάθε εποχή και κοινωνία). Φανταστείτε να μαθαίναμε στα παιδιά μας (και να βλέπανε και γύρω τους παραδειγματιζόμενα και εμπεδώνοντας όσα μαθαίνουν από τους γονείς τους) να μην είναι ρατσιστές και ξενόφοβοι, να είναι κοινωνικά ευαίσθητοι, να είναι ενεργοί πολίτες και να σέβονται το περιβάλλον, να μην αδιαφορούν για το διπλανό τους και να αντιδρούν κάτι που θεωρούν άδικο. Πώς θα ήταν άραγε ο κόσμος; Ας μην πούμε ότι είναι ουτοπικό, εξάλλου για τα παιδιά μας πρόκειται.